Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite)

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) tanısı ilk kez çocukluk çağında koyulan psikiyatrik bozukluklar arasında sık görülen; dikkati odaklama güçlüğü, konsantrasyon eksikliği, davranışları ve dürtüleri kontrol edememe ve istekleri erteleyememe belirtileriyle ortaya çıkan bir bozukluktur. Birçok başka psikiyatrik/psikolojik bozuklukla, örneğin karşıt olma-karşıt gelme bozukluğu, davranım bozukluğu, depresyon, kaygı bozuklukları, öğrenme bozukluğu ile bir arada görülebilir. Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (DEAH) tanısının koyulabilmesi için belirtilerin yedi yaşından önceden beri bulunması ve çocuğun sosyal ve akademik yaşamını olumsuz yönde etkileyecek boyutta olması gereklidir. DEAH’nin üç ayrı alt tipi vardır:

• 1. Dikkat Eksikliği’nin ön planda olduğu tip
• 2. Aşırı Hareketlilik’in ön planda olduğu tip
• 3. Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik bileşik tip

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite)’in belirtileri nelerdir?

Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapar.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı oyunlarda dikkati dağılır.
• Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.
• Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri tamamlayamaz.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
• Çoğu zaman sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri (kalem, kitap, defter, okul ödevleri, vs.) kaybeder.
• Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. (Örneğin; ders sırasında sınıfa giren bir sinek veya caddedeki yol inşaatı gibi.)
• Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.

Hiperaktivite (Aşırı Hareketlilik) Belirtileri

• Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.
• Çoğu zaman sınıfta ya da oturması gereken diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar.
• Çoğu zaman uygunsuz durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır.
• Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
• Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır.
• Çoğu zaman çok konuşur.

Dürtüsellik Belirtileri

• Çoğu zaman soruları soru tamamlanmadan önce cevabını yapıştırır.
• Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır.
• Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer.

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) Ne Sıklıkta Görülür?

Yapılan bilimsel çalışmaların azlığı nedeni ile Türkiye’deki oran tam olarak bilinmemektedir. Ancak, ABD’de okul çağı çocuklarının yaklaşık %3-5’inde DEAH olduğu bilinmektedir. Ayrıca cinsiyet farkına göre dağılıma baktığımızda erkeklerde kızlardan 4-8 kat daha fazla görüldüğü belirtilmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) Neden Olur?

Bir çocukta Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik gelişmesinin tek bir nedeni olmamakla beraber biyolojik, psikolojik ve çevresel birçok etkenden bahsedilebilir:

• Biyolojik etkenler: Beynin ön bölümünde (frontal bölge) farklılık ve genetik faktörler (yakın aile bireylerinden birinde DEAH olması) riski arttırmaktadır.
• Psikolojik etkenler: Direkt bir ilişki olmamakla beraber dolaylı olarak aile yapısı ve işleyişindeki bozukluklar (boşanma, yanlış disiplin yöntemleri, vs.) tetikleyici etken olarak kabul edilmektedir.
• Çevresel etkenler: Hamilelikte sigara/alkol kullanımı, doğum sonrası komplikasyonlar ve kurşun gibi zararlı maddelere maruz kalma yine riski arttıran faktörlerdendir.

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) Nasıl Tedavi Edilir?

Dikkat Eksikliği ve Aşırı Hareketlilik çocuğun yaşamının birçok alanını olumsuz yönde etkileyen bir bozukluk olduğundan bütüncül bir tedavi planı gerektirmektedir. Bu tedavi planı çocuğun dikkat, oto-kontrol ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik bir özel eğitim programı, anne-baba-öğretmen rehberliği, psiko-sosyal müdahaleler ve bazı gerekli durumlarda medikal tedavi yani ilaç kullanımından oluşmaktadır.