Yeme Bozuklukları

Yeme bozuklukları, kişinin beden algısı ve kilosu ile ilgili düşüncelerinde bozukluklar ve sağlıksız yemek yeme davranışlarıyla birlikte seyreden ciddi bir rahatsızlıktır. Son yıllarda yapılan çalışmalar yeme bozukluklarının sıklığının arttığını göstermektedir. Özellikle son yıllarda toplumumuzda beden algısı ile ilgili kültürel değerlerin hızla değişmesi, ‘zayıf olma’ ile ilgili mesajların sıklıkla vurgulanması yeme bozuklukları için bir risk oluşturmaktadır. Bunun yanısıra kişilik özellikleri açısından özgüveni düşük, eleştirel ve mükemmeliyetçi yapıdaki kişilerde daha sık görüldüğü gözlemlenmiştir. Yemek bozuklukları daha çok ergen ve genç kadınlarda görülmekle birlikte, erkeklerde de görülebilmektedir.

Yeme bozuklukları, sağlıksız yemek yeme davranışlarına yol açtığı için, bu kişilerde kansızlık, vücuttaki su-tuz dengesinin bozulması, hormonal bozukluklar, menstürasyonun olmaması, cilt ve saç sorunları, kalp atımında düzensizlikler, diş sağlığında bozulma gibi bir çok sağlık sorunu görülebilir.

Yemek bozuklukları iki kategoride sınıflandırılmaktadır, bunlar; anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza’dır.

Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya Nervoza hastaları zayıf olmalarına karşın kendilerini kilolu görürler. Bu kişilerin yemek yeme ve kilo kontrolü gibi konularda takıntılar geliştirdiği görülür. Çoğunlukla çok az miktarda yemek yeme veya yemek yemeyi reddetme davranışı görülür. Bunun yanısıra kimi kişilerde kilo kontrolünü sağlamak için aşırı spor yapma, kendini zorla kusturma ve idrar söktürücü ilaçlar kullanma davranışları görülebilir.

Hastalığın tanı kriterleri şunlardır;

 

  • Yaş ve boyuna göre en az normal kiloda veya bu kilonun üstüne olmama ısrarı (Örneğin; beklenen kilonun %85’inden az kiloda olmak veya büyüme sürecinde beklenen kilo alımını korumayıp, beklenen kilonun %85’inden az kiloda olmak)
  • Beklenen kilonun altında olmasına karşın kilo almaktan ve şişman olmaktan aşırı korkmak,
  • Vücut yapısı ve kilosu hakkındaki düşüncelerinde bozukluk, özdeğerlendirmesinde vücut kilosunun veya şeklinin sebepsiz yere etkilenmesi veya kilosunun çok düşük olmasına rağmen bunu inkar etmek,
  • Adet dönemlerinin aksaması, en az üst üste 3 kere regl dönemi olmaması.

Sağlıksız yemek davranışlarıyla birlikte aşağıdaki sağlık problemleri görülmektedir;

  • Kemik erimeleri ya da kırılmalar,
  • Saç ve tırnaklarda kırılmalar,
  • Cilt kuruluğu ve cildin sararması,
  • Kas dokusunda yıkılmalar,
  • Aşırı kabızlık,
  • Düşük tansiyon, yavaş nefes alma,düşük nabız sayısı,
  • Kalp sorunları,
  • Vücut ısısında düşme,
  • Hareketlerde yavaşlama, yorgunluk,
  • Adet görememe.

Bulimiya Nervoza

Bulumiya nervoza olan kişiler anoreksiya nervoza hastalarına göre genellikle normal veya normalin üstü kilodadırlar. Ancak anoreksiya nervoza hastalarından farklı olarak sağlıksız yeme nöbetleri geçirirler. Yeme nöbetlerinde çok fazla miktarda yiyeceği kısa sürede ve kontrol dışı bir şekilde tüketme vardır. Genellikle yağ, şeker ve karabonhidrat oranı yüksek sağlıksız yiyecekleri seçerler. Yeme nöbetleri sonrasında kilo alma korkusu ile kendilerini kusturma ve idrar söktürücü ilaçlar kullanma davranışları olur.

Hastalığın tanı kriterleri şunlardır;

  • Yineleyen tıkanırcasına yeme nöbetlerinin olması. Bir tıkanırcasına yeme nöbeti aşağıdakilerden her ikisi ile belirlidir;

  • - Aynı zaman diliminde ve benzer koşullarda çoğu insanın yiyebileceğinden hiç tartışmasız çok daha fazla miktarda olan yiyeceği belirli bir zaman diliminde (örn. herhangi bir 2 saatlik süre içinde) yeme,

  • - Bu nöbet sırasında yeme kontrolünün kalktığı duyumunun olması ( örn. yemeği durduramayacağı ya da ne yediğini ya da ne kadar yediğini kontrol edememe duygusu).

  • Kilo almaktan sakınmak için, kendisinin yol açtığı kusma, laksatiflerin, diüretiklerin, ya da diğer ilaçların yanlış yere kullanımı, hiç yemek yememe ya da aşırı egzersiz yapma gibi uygunsuz dengeleyici davranışlarda tekrar tekrar bulunma,
  • Tıkanırcasına yeme ve uygunsuz dengeleyici davranışların her ikisinin de 3 ay süreyle ortalama olarak en az haftada iki kez ortaya çıkması,
  • Kendini değerlendirirken anlamsız biçimde vücudunun biçimi ve ağırlığında etkilenme.

Bu sağlıksız yeme davranışları aşağıdaki sağlık problemlerini de beraberinde getirir:

  • Kronik şekilde kızarmış ve yaralı boğaz,
  • Boyundaki tükürük bezleri ve çene altındaki bezlerin şişmesi,
  • Mide asitlerinden dolayı dişlerin ve diş minelerinin zarar görmesi,
  • Reflü ve diğer gastroentroloji problemleri,
  • Bağırsak tahrişi ve sorunları,
  • Sıvı kaybına bağlı sorunlar,
  • Böbrek problemleri,
  • Elektrolit dengesininin bozulması.

Yemek Bozukluklarının Tedavisi

Yeme bozukluklarının tedavisinde bir çok alanı kapsayan bir destek programı oluşturulması gereklidir. Bireysel psikoterapide kişinin düşüncelerindeki bozukluklarına yönelik bilişsel davranışçı psikoterapinin uygulanmasının yanısıra, kişinin altta yatan duygularının anlaşılması ve uygun müdahaleler yapılması önemlidir. Bunun yanısıra, psikiyatrist, beslenme danışmanı ve genel tıbbi değerlendirmeyi yapacak uzmanın işbirliği ve desteği de çok önemlidir. İlk adımda kişinin sağlıklı kiloya getirilmesi ve yeme nöbetlerinin engellenmesi önemlidir. Daha sonrasında altta yatan duygusal problemlerin tedavisi, tedavinin daha kalıcı olmasını sağlayacaktır.